Оқу-әдістемелік әзірлеме Тақырыбы: Жалпы дене шынықтыру дайындығы

Сулейменова Асем Абдусаттаровна, Дене шынықтыру мұғалімі, Шымкент қаласының білім басқармасының «№ 78 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ, Қазақстан, Шымкент қаласы

Оқу-әдістемелік әзірлеме Тақырыбы: Жалпы дене шынықтыру дайындығы

Оқу-әдістемелік әзірлеме Тақырыбы: Жалпы дене шынықтыру дайындығы

Кіріспе
Дене шынықтыру сабағында жалпы дене шынықтыру дайындығы – бұл оқушылардың физикалық, психологиялық, эмоционалдық және әлеуметтік денсаулығын қамтамасыз ететін кешенді процесс. Жалпы дене шынықтыру дайындығының мақсаты – балалар мен жасөспірімдердің денесін жүйелі түрде жаттықтыру арқылы олардың физикалық қабілеттерін арттыру, дене мәдениетіне деген қызығушылығын қалыптастыру, салауатты өмір салтын насихаттау.

Дене шынықтыру дайындығының мақсаты:

1. Оқушылардың денсаулығын нығайту, физикалық дамуын қамтамасыз ету.
2. Адам ағзасының қозғалыс мүмкіндігін жетілдіру, шапшаңдық, күш, икемділік, төзімділік сияқты қасиеттерді дамыту.
3. Оқушыларды спорттық іс-әрекетке тарту, оларға дене тәрбиесінің негізгі принциптерін түсіндіру.
4. Тұрақты физикалық жаттығулар мен спорт түрлерін өз бетінше орындауға дағдыландыру.

Тақырыптың өзектілігі
Қазіргі қоғамда дене шынықтыру мен спорттың маңызы зор. Қозғалыс белсенділігі жеткіліксіз болған жағдайда, ағзаның физиологиялық процестерінде бұзылулар пайда болып, денсаулыққа кері әсерін тигізеді. Сондықтан дене шынықтыру сабағы оқушылардың ағзасына жалпы дене дайындығын қамтамасыз етіп, оларды дене мәдениетіне баулып, салауатты өмір салтын қалыптастырады.

Жалпы дене шынықтыру дайындығының компоненттері:

1. Күш: Ағза бұлшық еттерінің физикалық жүктемелерге жауап беру қабілеті.
2. Шапшаңдық: Белгілі бір әрекетті тез орындау қабілеті.
3. Икемділік: Буындардың қимылдай алу шегі.
4. Төзімділік: Ұзақ уақыт бойы орташа және жоғары жүктемелерге шыдай алу қабілеті.
5. Қолайлы дене салмағы: Оқушылардың дене салмағының физиологиялық шегіне сай болуы.
6. Координация: Дене қозғалысын біркелкі орындау.

Әдістемелік тәсілдер мен жаттығулар: Жалпы дене шынықтыру дайындығын дамыту үшін оқушыларды бірқатар жаттығулар мен тренингтерге қатыстыру қажет. Осы мақсатта келесідей әдістемелік тәсілдер ұсынылады:

1. Жалпы дене жаттығулары:
   • Жүгіру (қысқа және ұзақ қашықтыққа)
   • Скворушка (аяқтарды жоғары көтеріп, қолды айқастыру)
   • Тікелей жаттығулар (жаяу немесе жүгіріп орындайтын жаттығулар)
   • Қолайлы дене қимылдары мен гимнастика
2. Күш жаттығулары:
   • Турникке тартылу
   • Құлақтарды көтеру
   • Арқа бұлшықеттерін дамыту жаттығулары
   • Баспалдақтар мен тауларға көтерілу
3. Шапшаңдық жаттығулары:
   • Қозғалысқа тез арада жауап беру жаттығулары
   • Топтық ойындар (мысалы, футбол, волейбол)
   • Жұмыс жағдайында шапшаң әрекет ету жаттығулары
4. Икемділік жаттығулары:
   • Қисықтар мен созылулар (иық, аяқ, қол)
   • Релаксация мен тыныс алу жаттығулары

Оқу процесінің ұйымдастырылуы:
Жалпы дене шынықтыру дайындығын жүргізу барысында сабақтар жүйелі түрде өткізілетін болады. Сабақтар алдын ала жоспарланып, оқушылардың жастарына сәйкес жүктемелер белгіленеді. Әрбір сабақтың мазмұны мен көлемі оқушылардың физикалық даму деңгейіне негізделеді.

1. Алдын ала жылыту (5-10 минут):
   • Жеңіл жүгіру немесе орнында жүру.
   • Қол мен аяқтың бұлшық еттерін жұмсарту.
   • Тыныс алу жаттығулары.
2. Негізгі бөлім (20-25 минут):
   • Жалпы дене жаттығулары.
   • Күш және шапшаңдық жаттығулары.
   • Икемділікке арналған жаттығулар.
3. Қорытынды бөлім (5-10 минут):
   • Оқушыларды жеңіл тыныс алу жаттығуларына тарту.
   • Денені қалпына келтіру, демалу.

Қорытынды
Жалпы дене шынықтыру дайындығы – оқушылардың физикалық және психологиялық денсаулығын сақтауда маңызды рөл атқарады. Бұл бағдарламада ұсынылған әдістемелік тәсілдер мен жаттығулар оқушылардың денсаулығын нығайтып, оларды түрлі спорттық іс-әрекеттерге ынталандыруға мүмкіндік береді. Сондықтан дене шынықтыру сабақтарында жалпы дене шынықтыру дайындығына үлкен көңіл бөлу қажет.

Әдебиеттер тізімі:

1. Кулагин, В.И., Ковалев, Ю.В. (2005). Физическая культура и спорт. Теория и методика физического воспитания. — М.: Физкультура и спорт.
2. Невзоров, В.А. (2004). Основы физической культуры. Теория и методика преподавания. — М.: Академия.
3. Грушин, В.В. (2007). Физическая культура: теория и методика. — М.: Спорт.
4. Розанов, И.Г. (2010). Физическое воспитание и спорт в школе. — М.: Просвещение.
5. Мищенко, В.А. (2013). Методика физического воспитания и спорта в образовательных учреждениях. — СПб: Костар.
6. Ширяев, А.А. (2008). Теория и методика физического воспитания и спорта. — М.: Академия.
7. Котова, Л.И. (2012). Физическая культура в школе. Теория и методика преподавания. — М.: Инфра-М.
8. Келлер, М. (2009). Детская физическая культура. Практическое руководство. — М.: Спорт.
9. Затуливетр, В.М. (2006). Физическая культура и здоровье школьников. — М.: Академия.
10. Ковальчук, Н.Л. (2015). Методика физического воспитания детей школьного возраста. — М.: Просвещение.