Экскурсия – мектепте биологияны оқуға деген ынтаны арттыру тәсілі ретінде

Балакойшиева Эльмира Еркиновна, Биология пәнінің мұғалімі, Алматы қаласы Білім басқармасының «№158 жалпы білім беретін мектеп» КММ, Қазақстан, Алматы қаласы.

Экскурсия – мектепте биологияны оқуға деген ынтаны арттыру тәсілі ретінде

Экскурсия – мектепте биологияны оқуға деген ынтаны арттыру тәсілі ретінде

Аннотация

Бұл мақалада биология сабағында экскурсияны қолданудың маңызы мен тиімділігі қарастырылады. Экскурсия – білім алушылардың табиғи ортада бақылау жүргізіп, алған теориялық білімдерін нақты өмірмен байланыстырып, тәжірибе жүзінде бекітуіне мүмкіндік беретін оқытудың белсенді формасы. Мақалада экскурсияның түрлері, оны ұйымдастырудың әдістемелік ерекшеліктері және оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыруға әсері сипатталады. Сонымен қатар, нақты мысалдар мен ұсыныстар арқылы экскурсияның биология пәніндегі орны талданады.

Түйінді сөздер: экскурсия, биология сабағы, қызығушылық, табиғат, зерттеу, далалық сабақ, белсенді оқыту.

Кіріспе

Қазіргі білім беру жүйесінде оқушының танымдық белсенділігі мен пәнге деген қызығушылығын арттыру – басты мақсаттардың бірі. Әсіресе биология пәні – тірі табиғатты зерттейтін ғылым болғандықтан, оны тек сыныпта оқытумен шектелу оқушының толыққанды түсінуіне мүмкіндік бермейді.

Биология – көріп, бақылап, зерттеуді талап ететін ғылым. Осы мақсатта экскурсия – оқушылардың білімге деген құштарлығын арттыратын, пән мазмұнын нақты әрі қызықты жеткізетін тиімді әдістің бірі ретінде қарастырылады.

1. Экскурсияның оқу процесіндегі орны

Экскурсия – бұл оқушылардың мұғалім жетекшілігімен оқу бағдарламасына сәйкес табиғи немесе жасанды ортада білім алуға бағытталған ұйымдастырылған саяхат.

Оқу экскурсиясының мақсаты:

• Табиғи нысандарды бақылау;
• Өтілген тақырыпты нақтылау және бекіту;
• Оқушының зерттеушілік дағдысын дамыту;
• Биологияға деген қызығушылықты арттыру;
• Экологиялық тәрбие беру.

2. Экскурсия түрлері

1. Табиғатқа (далаға) шығу экскурсиясы
   – орман, өзен-көл жағалауы, саябақ, дала жерлеріне ұйымдастырылады.
   Мақсаты – тірі ағзаларды табиғи ортасында бақылау.
2. Мектеп маңындағы экскурсиялар
   – мектеп ауласындағы өсімдіктер, топырақ, жәндіктерді зерттеу.
3. Музей немесе ботаникалық баққа экскурсия
   – арнайы ұйымдастырылған орталықтарда тірі немесе консервіленген нысандарды көру арқылы танымдық білім қалыптастыру.
4. Қалалық инфрақұрылымға (сүт зауыты, су тазарту станциясы)
   – биотехнология, экология, гигиена тақырыптарында қолданылады.

3. Экскурсияның биология сабағына әсері

4. Экскурсияны ұйымдастырудың әдістемелік негіздері

4.1 Дайындық кезеңі:

• Мақсат пен міндеттерді анықтау;
• Қатысатын оқушылар тізімін және қауіпсіздік ережелерін бекіту;
• Бақылау нысандары мен құралдарын дайындау (лупа, дәптер, фотоаппарат).

4.2 Негізгі кезең (экскурсия барысы):

• Бақылау және талдау жасау;
• Сұрақтар қою арқылы бағыттау;
• Биологиялық терминологияны дұрыс қолдану.

4.3 Қорытынды кезең:

• Бақылау нәтижелерін талдау, салыстыру;
• Кесте, сызба, есеп жасау;
• Рефлексия – оқушы пікірін тыңдау.

5. Экскурсия үлгісі

Тақырып: «Жергілікті флора мен фаунаны зерттеу»
Өткізу орны: Мектеп ауласы немесе жақын маңдағы саябақ
Мақсаты:

• Өсімдіктер мен жәндіктерді бақылау
• Түрлерін ажырату
• Экожүйе элементтері арасындағы байланысты анықтау
  Оқушы тапсырмасы:
• 3 түрлі өсімдікті сипаттап жазу
• Жәндік әрекетін бақылау
• Қорытынды жасау: экожүйедегі тепе-теңдік

6. Экскурсия арқылы дамытуға болатын дағдылар

• Сыни ойлау және сұрақ қою
• Зерттеу жүргізу және дерек жинау
• Коммуникативтік дағдылар (топпен жұмыс)
• Білімді тәжірибе арқылы бекіту
• Табиғатқа жауапкершілікпен қарау

Қорытынды

Экскурсия – биология сабағын өмірмен байланыстыратын, оқушыны белсенді әрекетке тартатын, пәнге деген қызығушылығын арттыратын тиімді педагогикалық құрал. Экскурсия барысында оқушы тек теорияны нақтылап қана қоймай, табиғатты бақылау арқылы ғылыми ойлау қабілетін дамытады, экологиялық мәдениет қалыптастырады. Сондықтан да әрбір биология мұғалімі сабақ жоспарлау кезінде экскурсияны жүйелі түрде ұйымдастырып, оны оқыту процесінің ажырамас бөлігі ретінде қарастыруы қажет.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. ҚР Оқу-ағарту министрлігі. (2023). Биология пәні бойынша жаңартылған білім беру бағдарламасы.
2. Бабанский, Ю.К. (1982). Проблемы повышения эффективности урока. Москва: Педагогика.
3. Әбенова, З.Ш. (2021). Табиғаттағы сабақтар – экологиялық тәрбиенің негізі. Алматы: Рауан.
4. Нуртаева, С.Б. (2020). Оқу экскурсияларын ұйымдастыру әдістемесі. Нұр-Сұлтан: ҰБА.
5. Хамзина, Г.М. (2019). Биология сабағында тәжірибелік және экскурсиялық әдістерді қолдану.
6. UNESCO. (2021). Outdoor Learning and Biodiversity Education. Paris: UNESCO Publishing.