Мектепте математиканы оқытудың өзекті мәселелері

Арзиев Молотжан Марупович, Математика пәнінің мұғалімі, «А. Розыбакиев атындағы №153 мектеп-гимназия» мемлекеттік коммуналдық кәсіпорны, Қазақстан, Алматы қаласы, Әуезов ауданы

Мектепте математиканы оқытудың өзекті мәселелері

Мектепте математиканы оқытудың өзекті мәселелері

Аннотация

Мақалада қазіргі мектептерде математиканы оқыту барысында туындайтын өзекті мәселелер мен оларды шешу жолдары жан-жақты қарастырылады. Оқушылардың пәнге деген қызығушылығының төмендеуі, әдістемелік құралдардың заман талабына сай келмеуі, мұғалімдердің кәсіби дайындық деңгейінің жеткіліксіздігі және бағалау жүйесінің формалдылығы – білім беру сапасына тікелей әсер ететін факторлар ретінде сипатталады. Сонымен қатар, білім берудің жаңартылған мазмұнына көшу, цифрлық ресурстарды тиімді қолдану және функционалдық сауаттылықты дамыту жолдары ұсынылады. Зерттеудің мақсаты – қазіргі таңдағы математиканы оқытуда кездесетін қиындықтарды айқындап, оларды шешудің тиімді тетіктерін ұсыну.

Кіріспе

Математика – адамзат өркениетінің дамуына үлес қосқан іргелі ғылымдардың бірі. Бұл пән тек ғылым, техника және инженерия салаларында ғана емес, күнделікті өмірде де қажетті құрал ретінде маңызды рөл атқарады. Дегенмен, қазіргі таңда мектеп оқушылары арасында математикалық сауаттылық деңгейінің төмендеуі жиі байқалуда. Бұл жағдай, әсіресе, халықаралық зерттеулер (PISA, TIMSS және т.б.) нәтижелерінен айқын көрінеді. Осы орайда мектепте математиканы оқытудың тиімділігін арттыру үшін бірқатар өзекті мәселелерді шешу қажеттігі туындайды.

Негізгі бөлім

1. Оқушылардың пәнге қызығушылығының төмендеуі

Математика оқушылардың көпшілігі үшін күрделі әрі қиын түсінілетін пәндердің бірі болып отыр. Мұның себебі – тақырыптардың өмірмен байланыстырылмай берілуі, теория мен практиканың ара жігінің алшақтығы. Сонымен қатар, оқу процесінде мотивацияны арттыратын әдістердің аз қолданылуы да бұл проблемаға әсер етеді. Зерттеулерге сүйенсек, оқушылардың математикаға деген жағымсыз көзқарасы бастауыш сыныптардан-ақ қалыптаса бастайды.

2. Оқыту әдістерінің ескіргендігі

Қазіргі уақытта көп мектептерде әлі де дәстүрлі оқыту әдістері басым. Мұғалімдер көбіне дайын формулаларды беріп, оларды жаттатумен шектеледі. Бұл тәсілдер оқушының логикалық ойлау, талдау жасау, шығармашылық қабілеттерін дамытпайды. Заманауи оқыту технологияларын енгізу, мысалы, саралап оқыту, жобалық оқыту, құзыреттілікке негізделген тәсілдер кеңінен қолданылмай келеді.

3. Мұғалімдердің кәсіби даярлығы мен біліктілігі

Жаңа білім беру мазмұны мұғалімдерден үнемі өзін-өзі жетілдіруді, кәсіби даму үстінде болуды талап етеді. Алайда ауылдық мектептерде жұмыс істейтін мұғалімдердің көпшілігі жаңартылған білім беру бағдарламасы бойынша жүйелі дайындықтан өтпеген. Сонымен қатар, заманауи цифрлық технологияларды қолдану дағдыларының жетіспеушілігі оқытудың сапасына әсер етеді.

4. Оқу бағдарламасының күрделілігі және мазмұнның шамадан тыс болуы

Жаңартылған оқу бағдарламалары оқушылардың жас ерекшелігіне сәйкес келмей жататын жағдайлар кездеседі. Қиын ұғымдар ерте енгізіліп, оларды түсіндіруге жеткілікті уақыт бөлінбейді. Бұл оқушылардың білімге қызығушылығын төмендетіп, үлгерім деңгейінің түсіп кетуіне себеп болады.

5. Бағалау жүйесінің формалдылығы

Бүгінгі таңда қолданылып жүрген критериалды бағалау жүйесі оқушылардың нақты білім деңгейін анықтауға көмектеседі деген мақсатта енгізілсе де, іс жүзінде ол әрқашан тиімді қолданылып жатқан жоқ. Бағалау тек формалды түрде жүзеге асып, нақты кері байланыс берілмейді. Бұл оқушылардың оқу нәтижелерін шынайы бағалауға кедергі келтіреді.

Мәселелерді шешу жолдары

1. Инновациялық әдістерді енгізу

Оқыту барысында интербелсенді әдістерді, мәселе-негізді оқыту, ойын технологияларын, STEAM элементтерін қолдану оқушылардың пәнге қызығушылығын арттырады. Мысалы, нақты өмірден алынған есептерді шешу немесе топтық жобалар арқылы математика пәнін өмірмен байланыстыруға болады.

2. Цифрлық ресурстар мен платформаларды тиімді қолдану

Қазіргі таңда математика сабақтарында түрлі цифрлық ресурстар – GeoGebra, Desmos, Khan Academy, Matific және басқа да онлайн платформалар – кеңінен қолданылуда. Бұл құралдар визуалды түсіндіру мен өздігінен жұмыс істеу дағдыларын дамытады.

3. Мұғалімдердің үздіксіз кәсіби дамуы

Мұғалімдердің біліктілігін арттыру курстарын жүйелі түрде өткізу, әдістемелік қауымдастықтарды дамыту, онлайн вебинарлар мен конференцияларға қатысу арқылы педагогтардың кәсіби деңгейін көтеруге болады.

4. Бағалау жүйесін жетілдіру

Оқушы білімін бағалау – оқытудың маңызды бөлігі. Сондықтан оқушылардың тек жаттап алған білімін емес, олардың логикалық, шығармашылық ойлау қабілеттерін, есеп шығару стратегияларын, өмірмен байланыстырып шешу мүмкіндіктерін бағалау қажет.

5. Функционалдық математикалық сауаттылықты дамыту

Оқушылардың алған білімін өмірде қолдана білу қабілетін қалыптастыру – басты мақсаттардың бірі. Математикалық сауаттылық – күнделікті өмірде математикалық білімді қолдану, талдау, аргументация жасау дағдыларының жиынтығы.

Қорытынды

Қазіргі таңда математиканы мектепте оқытудың алдында көптеген өзекті мәселелер тұрғаны рас. Бұл мәселелерді шешу тек жеке мұғалімдердің емес, бүкіл білім беру жүйесінің кешенді жұмысын талап етеді. Заманауи педагогикалық технологияларды енгізу, мұғалімдердің кәсіби деңгейін арттыру, оқу мазмұнын жаңарту және оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту арқылы ғана сапалы математикалық білім беру мүмкін болады. Бұл бағытта жүргізілетін жүйелі жұмыс – елдің интеллектуалдық әлеуетін арттырудың басты кепілі.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. ҚР Білім және ғылым министрлігі. (2021). Жаңартылған білім беру мазмұны бойынша әдістемелік ұсынымдар.
2. OECD. (2019). PISA 2018 Results: What Students Know and Can Do (Volume I).
3. Қалиева, Ш.М. (2021). Мектептегі математиканы оқытудың тиімді әдістері. Педагогика және психология, №2, 50-55.
4. Мұқанова, А. (2022). Цифрлық технологиялар арқылы математика пәнін оқыту. Қазақ мектебі, №4, 33-36.
5. Ахметова, Г.Ж. (2020). Математика пәнін оқытудағы инновациялық әдістер. Білім беру – Educatio, №3, 45-48.
6. Савин, Н.В. (2020). Педагогика: теория и практика. Алматы: Қазақ университеті.
7. Жанпейісова, М.М. (2019). Математиканы оқытудың заманауи әдістері. Астана: Ұлттық білім академиясы.