Каиргельдинова Динара Бармаковна, методист отдела образования, Актогайский район, Павлодарская область, Казахстан
Ақтоғай - Ертіс өңірінің әдебиет тарландары
Ақтоғай - Ертіс өңірінің әдебиет тарландары
- Түсінік хат
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламасы негізінде 7-сыныпта «Ақтоғай-Ертіс өңірінің әдебиет тарландары» атты арнайы курсының бағдарламасы құрастырылды.
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың «Рухани жаңғыру: болашаққа бағдар» мақаласы негізінде білім беру ұйымдарында «Туған ел» кең ауқымды мақсатқа бағытталған «Туған жер» бағдарламасын жүзеге асыру көзделген. Бағдарламаны құрастыруда 2017- 2018 оқу жылына арналған әдістемелік нұсқау хаты және «Қазақ әдебиеті» пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы (дағдыларды қалыптастыратын бөлімшелер) басшылыққа алынды.
Бағдарламаның мақсаты – сөз өнерін ұлттық құндылық деп түсінетін, өз өңірінен шыққан ақын-жазушылардың шығармаларын жадында сақтап, мәдени, әдеби мұраны құрметтей алатын, әдеби шығармадағы құбылыстарды өзіндік әрекет тұрғысынан қабылдайтын, салмақты ой түйе білетін, алған білімін өмірлік тәжірибеде қолдана алатын тұлға қалыптастыру.
Міндеттері:
- жергілікті өнер тарландарын, дара тұлғаларды танып білу, олардың шығармаларындағы көркемдік тәсілдерді тану;
- туып-өскен өлкесінің табиғатының, халқының, тарихы, мәдениеті, дүниетанымы ерекшеліктерін білу;
- Ақтоғай-Ертіс өңіріне ортақ әдеби мұраны танып, жан әлемін рухани құндылықтармен толықтыру;
- Әдеби-теориялық білімін сауатты қолдану, ауызша, жазбаша тілін дамыту;
- Әр түрлі шығармашылық тапсырмаларды өздігінен орындау білігін қалыптастыру.
Аталмыш курста ұсынылатын оқу материалдарының құрамына Ақтоғай-Ертіс өңірінен шыққан ақындардың шығармаларынан оқушылардың қабылдауына лайық таңдаулы үлгілері енгізілді.
Бағдарламада оқушылардың ұлттық рухани санасын, тарихи танымын, адамгершілік-эстетикалық көңіл-күйлерін қалыптастыруға ықпал ететін, авторлық позициясы айқын шығармалар өмірбаяндық мәліметтермен байланыстырыла қарастырылды.
«Ақтоғай-Ертіс өңірінің әдебиет тарландары» атты арнайы курсы бағдарламасының мазмұны мен құрылымы оқу мақсаттарына негізделіп құрылған. Пәндік білімнің мазмұны бөлімдерге бөлінген: түсіну және жауап беру, анализ және интерпретация, бағалау және салыстыру, сонымен қатар, дағдыларды қалыптастыратын бөлімшелерден тұрады. Бағдарламаның бұл бөлімі пән бойынша оқу мақсаттарынан тұрады.
- «Түсіну және жауап беру» бөлімі аясындағы бөлімшелер оқушылардың төмендегі дағдыларды үйренуіне мүмкіндік береді:
- көркем шығарма мазмұны мен пішінін анықтау және талдау;
- әдеби шығарманың тұжырымдамасын айқындай білу;
- көркем шығармадағы образды ашу және сипаттау;
- шығарма үзінділерімен жұмыс жасау дағдыларын дамыту.
- «Анализ және интерпретация» бөлімі аясындағы бөлімшелер оқушылардың төмендегі дағдыларды үйренуіне мүмкіндік береді:
- әдеби шығарманың композициясын, композициялық амал-тәсілдерді талдау;
- шығармадағы автор бейнесін анықтау, оның ролін талдау;
- көркем шығарманың тіліне, көркемдегіш құралдардың қолданысын талдау;
- көркемдегіш құралдарды пайдалана отырып, шығармашылық жұмыс жазу.
- «Бағалау және салыстыру» бөлімі аясындағы бөлімшелер оқушылардың төмендегі дағдыларды үйренуіне мүмкіндік береді:
- шығарманың тарихи және көркемдік құндылығына баға беру;
- әдеби шығармаларды заманауи тұрғыда салыстырып, жаңашылыдығына баға беру;
- шығарманың құндылығын талдап, әдеби эссе;
- әдеби шығармаларды талдап, салыстырып, сыни шолу және сыни мақала жазу дағдыларын дамыту.
Осы оқу бағдарламасы негізгі орта білім беру деңгейінің жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасының Ұзақ мерзімді жоспарына сәйкес жасалып, жүзеге асырылады.
Ескерту!
Оқу мақсаттары «Қазақ әдебиеті» пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасынан өзгертусіз алынды.
7-сынып бойынша «Ақтоғай-Ертіс өңірінің әдебиет тарландары» арнайы курсының білім мазмұны
|
Жоспардың бөлімдері
|
Тақырыптар
|
Білім алушылар білуге тиісті оқу мақсаттары
|
|
І бөлім. Жеріңнің аты- еліңнің хаты
|
Ақтоғай - Ертіс өңіріндегі әдебиеттің дамуы.
|
Т/Ж 2. Әдеби шығармадағы тұлғалық болмысты гуманистік тұрғыдан талдау
А/И 4 Шығармадағы оқиға желісін өзіндік көзқарас тұрғысынан дамытып жазу
Б/С 4. Әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу
|
|
Жерұйығы – Шолақсор
|
Т/Ж. 1 Шығарма үзінділерімен жұмыс жасау.
А/И 1. Шығармадағы эпизодтар мен бейнелерді салыстыру
Б/С 4. Шығарманы ұлттық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу
|
|
«Балтакеткен» аталған өзен
|
Т/Ж 2. Әдеби шығармадағы тұлғалық болмысты гуманистік тұрғыдан талдау
А/И 4. Шығармадағы оқиға желісін өзіндік көзқарас тұрғысынан дамытып жазу.
Б/С.3. Шығарманың құндылығын талдап эссе жазу
|
|
ІІ бөлім.
Ұлы дала дүлдүлдері
|
Естай Беркімбаев «Сұрасаң руымды»
|
Т/Ж 1 Әдеби шығарманың құрамдас бөлшектерін талдау
А/И 2. Эпикалық, поэзиялық драмалық шығармадағы автор бейнесін анықтау.
Б/С 3. Шығарманы ұлттық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу.
|
|
Иса Байзақов «Өнер» өлеңі
|
Т/Ж 2. Әдеби шығармадағы тұлғалық болмысты гуманистік тұрғыдан талдау
А/И. Шығарманың тілін, көркемдегіш құралдардың қолданысын талдау.
Б/С 4. Әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы сыни шолу жазу
|
|
|
Мүбәрак Жаманбалинов «Қорқақтықтың кеселі» ертегісі
|
Т/Ж 3. Көркем шығармадағы кейіпкерлердің типтерін жасалу тәсілдері тұрғысынан анықтау
А/И 3. Шығармадағы көркемдегіш құралдардың қолданысын талдау
Б/С 2. Әдеби жанр түрлерінің даму барысына, жаңашылдығына заманауи тұрғыдан баға беру.
|
|
Мүбәрак Жаманбалинов
«Жираф пен піл» ертегісі
|
Т/Ж 4. Көркем шығармадағы кейіпкер бейнесін ашып, үзінділерді жатқа айту.
А/И 3. Шығармадағы көркемдегіш құралдардың қолданысын талдау.
Б/С 4. Әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу.
|
|
Мүбәрак Жаманбалинов Өлеңдері: «Жаңбыр», «Алғашқы қар», «Шеберін-ай аяздың!»
|
Т/Ж 1. Әдеби шығарманың құрамдас бөлшектерін талдау
А/И 3. Шығармадағы көркемдегіш құралдардың қолданысын талдау
Б/С 4. Әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу
|
|
Мүбәрак Жаманбалинов Жұмбақтары
|
Т/Ж 1. Әдеби шығарманың құрамдас бөлшектерін талдау
А/И 3. Шығармадағы көркемдегіш құралдардың қолданысын талдау
Б/С 4. Әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу
|
|
Қимадиден Нығманұлы
«Достық»
|
Т/Ж 1. Әдеби шығарманың құрамдас бөлшектерін талдау
А/И 2. Эпикалық, поэзиялық, драмалық шығармадағы автор бейнесін анықтау
Б/С 3. Шығарманы ұлттық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу
|
|
Қабдыкәрім Ыдырысов өлеңдері: «Қол», «Қуаныш»
|
Т/Ж 4. Көркем шығармадағы кейіпкер бейнесін ашып, үзінділерді жатқа айту.
А/И 3. Шығармадағы көркемдегіш құралдардың қолданысын талдау
Б/С 3. Шығарманы ұлттық құндылық тұрғысынан талдап әдеби эссе жазу
|
|
ІІІ бөлім. Тәуелсіздік
жылдарындағы ақындар
|
Еркін Мундинов
«Ата Заңым»
|
Т/Ж 1. Әдеби шығарманың құрамдас бөлшектерін талдау
А/И 3. Шығармадағы көркемдегіш құралдарының қолданысын талдау
Б/С 3. Шығарманы ұлттық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу
|
|
Бейсенбі Мұқажанов «Туған өлкем дастаным»
|
Т/Ж 4. Көркем шығармадағы кейіпкер бейнесін ашып, үзіндіні жатқа айту
А/И 3. Шығармадағы көркемдегіш құралдардың қолданысын талдау
Б/С 4. Әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу
|
|
Бейбіт Бөжен «Біздің ел»
|
Т/Ж 1. Әдеби шығарманың құрамдас бөлшектерін талдау
А/И 3. Көркем шығарманың тіліне, көркемдегіш құралдардың қолданысын талдау.
Б/С 3. Шығарманы ұлттық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу.
|
|
Қуаныш Шарманов
«Қорқамын», «Бөрі»
|
Т/Ж 2. Әдеби шығармадағы тұлғалық болмысты гуманистік тұрғыдан талдау
А/И 4. Шығармадағы оқиға желісін өзіндік көзқарас тұрғысынан дамытып жазу
Б/С 4. Әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу
|
|
Құсайын Аңсаған «Исаға арнау»
|
Т/Ж 1. Әдеби шығарманың құрамдас бөлшектерін талдау.
А/И 4. Шығармадағы оқиға желісін өзіндік көзқарас тұрғысынан дамытып жазу.
Б/С 4. Әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу
|
|
Мәней Батырбек «Шайқалма шаңырақ, жарқыра жұлдызым»
|
Т/Ж 4. Көркем шығармадағы кейіпкер бейнесін ашып, үзінділерді жатқа айту.
А/И 3. Шығармадағы көркемдегіш құралдарының қолданысын талдау
Б/С 3. Шығарманы ұлттық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу
|
|
Еркебұлан Әміренов «Көктем»
|
Т/Ж 1. Әдеби шығарманың құрамдас бөлшектерін талдау
А/И 3. Шығармадағы көркемдегіш құралдардың қолданысын талдау
Б/С 4. Әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу
|
|
Жарқынбек Амантайұлы «Астана», «Желтоқсан»
|
Т/Ж 2. Әдеби шығармадағы тұлғалық болмысты гуманистік тұрғыдан талдау
А/И 3. Шығармадағы көркемдегіш құралдардың қолданысын талдау
Б/С 2. Әдеби жанр түрлерінің даму барысына, жаңашылдығына заманауи тұрғыда баға беру.
|
|
Айнұр Темірова «Махаббат деген...»
|
Т/Ж 1. Әдеби шығармадағы тұлғалық болмысты гуманистік тұрғыдан талдау
А/И 3. Шығармадағы көркемдегіш құралдарының қолданысын талдау
Б/С 3. Шығарманы ұлттық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу
|
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
- Амантайұлы Ж.: «Аллажар» өлеңдер жинағы 2008 ж
- Әміренов Е «Арнадым, ата, жырымды» өлеңдер жинағы. Павлодар 2008 жыл
- Естай. Павлодар» ЭКО» ҒӨФ 2002 ж
- Жаманбалинов М. «Ашық күн» өлеңдер, ертегілер, жұмбақтар Алматы Жалын 1984 ж
- Жұмасейіт Бижан, Самет Мағзұмов «Ардақты елім Ақтоғай» Павлодар - 2003 ж
- Интернет материалдары
- «Қазақ әдебиеті» пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлігілік оқу бағдарламасы 2017 ж
- Қазақ әдебиеті энциклопедиялық анықтамалық «Аруна» баспасы Алматы 2005 ж
- Мәней Риза Қазақ тілі оқу құралы 4- сынып Павлодар 2008
- Мундинов Е. «Ақтоғай - алтын бесік» Павлодар ЭКО 2008 ж
- Садуақас С. М. «Ақтоғай –Ертіс аймағының әдебиеті. Оқулық хрестоматия. Кереку – 2009 ж
- «Сарыарқа самалы» газеті: 23 тамыз 2011ж,
1 қыркүйек - 2011, 31 наурыз 2011ж, 27 қыркүйек 2011ж, 22 қазан - 2009 ж
- Темірова А. «Балауса» Павлодар ЭКО 2003
- Ыдырысов Қ. таңдамалы Алматы «Жазушы», 1978 ж
