Абилгазина Лаура Адилхановна, бастауыш сынып мұғалімі, 4 сынып, "Родина жалпы білім беретін мектебі" КММ, Қазақстан, Қостанай облысы, Арқалық қаласы, Родина ауылы
Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін дамыту
Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін дамыту
Біз ғылыми-техникалық революция дәуірінде өмір сүріп жатырмыз және өмір әр түрлі және күрделене түседі. Бұл адамнан ойлаудың ұтқырлығын, үлкен және кіші мәселелерді шешуге шығармашылық көзқарасты талап етеді. Шығармашылық ақыл-ойы бар адамға мамандықты өзгерту ғана емес, сонымен қатар кез-келген бизнесте шығармашылық "құлшыныс" табу, кез-келген жұмысты алып тастау және жоғары еңбек өнімділігіне қол жеткізу оңай. Қазіргі уақытта жас ұрпақты қоғам өмірінің барлық салаларында шығармашылық қызметке дайындауға көп көңіл бөлінеді. Басты мақсат-белсенді, шығармашыл, адамзаттың жаһандық мәселелерін білетін, оларды шешуге қатысуға дайын адамды тәрбиелеуге баса назар аудару. Басқаша айтқанда, проблемалық жағдайдан шығудың жолын таба алатын, ойланбайтын, стандартты емес шешімдер қабылдай алатын, шығармашылық ойлауға қабілетті адамдар қажет. Осыған байланысты еліміздің белсенді, бастамашыл, шығармашылықпен ойлайтын азаматтарын тәрбиелеуде мектептің рөлі артуда. Шығармашылық қабілеттерін дамыту-оқу процесінде оқушыларды ынталандырудың бір тәсілі. Заманауи білім беру стратегиясы барлық студенттерге өз қабілеттерін және барлық шығармашылық қабілеттерін көрсетуге мүмкіндік беру болып табылады. Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту мектеп оқуының барлық кезеңдерінде маңызды, бірақ бастауыш мектеп жасында шығармашылық ойлауды қалыптастыру ерекше маңызды, өйткені бастауыш мектеп жасында оқу және саналы түрде басқарылатын шығармашылық іс-әрекеттің негіздері қаланады. Сондықтан Бастауыш оқытудың өзекті мәселелерінің бірі бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін дамыту болып табылады.
2010-2011 оқу жылынан бастап бастауыш мектептер жаңа білім беру стандарты бойынша жұмыс істей бастады. Жаңа стандарттың маңызды бөлімі "бастауыш жалпы білім берудің негізгі білім беру бағдарламасын меңгеру нәтижелеріне қойылатын талаптар"бөлімі болып табылады. Бүгінгі таңда қолданыстағы бағдарламалар мен ОӘК стандарт талаптарын іске асыруға дайын. Бастауыш мектепте дамытушылық оқыту бастауыш мектеп оқушысының жеке басының қалыптасуына қол жеткізуге, оның жеке қабілеттерін ашуға мүмкіндік беретін негізгі стратегиялық бағытқа айналады. Оқу процесін жетілдірудің қайнар көздерінің бірі-дамып келе жатқан оқыту тұрғысынан белгілі бір түзету мен жетілдіруді қажет ететін қолданыстағы әдістер мен құралдарды қолданудың жаңа тәсілі. Осы тұрғыдан алғанда, танымдық міндеттерді шығармашылық қабілеттерін дамытудың ең тиімді құралы ретінде қолданудың қалыптасқан тәсілдері үлкен қызығушылық тудырады. Міндет-танымдық, іздеу және шығармашылық процестің бастауы, бастапқы буыны. Кіші мектеп жасы-білім жинақтау кезеңі. Бастауыш мектепте ақыл-ой әрекетінің әдістері қалыптасады, ақыл-ой әрекеттері қалыптасады, сондықтан бастауыш мектеп жасында шығармашылық ойлауды дамыту өте маңызды. Бастауыш мектепте оқу процесін жаңарту дамытушылық оқытудың теориясы мен практикасында жүргізілетін ізденістерге негізделеді. Дамыта оқытудың тиімділігіне, ең алдымен, оқушылардың оқу іс-әрекетін жандандыру арқылы қол жеткізіледі. Студент мұғалімнің жаңа білімді түсіндіруін дайын түрде пассивті қабылдамауы керек, бірақ бұл білімді қол жетімді тәуелсіз жұмыста игеріп, түсінуі керек. Осылайша алынған білім механикалық жатталғаннан гөрі бірнеше есе жақсы есте сақталады және игеріледі. Дәл осы кіші мектеп жасында жасалады психологиялық негізі болады. Қиял мен қиял, шығармашылық ойлау дамиды, қызығушылық тәрбиеленеді, құбылыстарды бақылау және талдау, салыстыру, фактілерді жалпылау, қорытынды жасау, іс-әрекетті, белсенділікті, бастаманы іс жүзінде бағалау дағдылары қалыптасады. Қызығушылықтар, бейімділіктер дами бастайды, шығармашылықтың негізі болып табылатын қажеттіліктер қалыптасады. Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін сәтті қалыптастыру мұғалімнің балалар шығармашылығының негізгі ерекшеліктерін және шығармашылық қабілеттерін дамытудағы орталық мәселелерді шешу негізінде ғана мүмкін болады. Шығармашылық қабілеттерін дамыту орындау дағдылары мен қабілеттерін қалыптастырудан ажырамас. Оқушылардың қабілеттері мен дағдылары неғұрлым жан-жақты және жетілдірілген болса, олардың қиялдары неғұрлым бай болса, олардың жоспарлары неғұрлым нақты болса, балалар соғұрлым күрделі тапсырмаларды орындайды. Шығармашылық-бұл әртүрлі жоспарлар мен масштабтарда жаңасын құру. Шығармашылық тек әлеуметтік маңызды жаңалықтарды ғана емес, сонымен бірге адам өзі үшін жасайтын жаңалықтарды да сипаттайды. Шығармашылық элементтері балаларда ойын, жұмыс, оқу іс-әрекетінде көрінеді, онда белсенділік көрінісі, ойдың тәуелсіздігі, бастама, пайымдаудың өзіндік ерекшелігі, шығармашылық қиял орын алады.
Эксперименттік зерттеулердің нәтижесінде адамның қабілеттері арасында ерекше типтегі қабілеттер анықталды — ерекше идеяларды қалыптастыру, дәстүрлі схемалардан ойлау қабілетінен ауытқу және проблемалық жағдайларды тез шешу. Мұндай қабілеті аталды креативностью (шығармашылықпен). Шығармашылық қабілеттердің сәтті дамуы олардың қалыптасуына қолайлы белгілі бір жағдайлар жасалған кезде ғана мүмкін болады.
Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерде мұндай жағдайлар:
Оқушының рөлінің өзгеруі. Бастауыш сынып оқушысының сабақтағы рөлін өзгерту, оған сәйкес ол өзінің қызығушылықтары мен қажеттіліктерін таңдауға, қанағаттандыруға, өз әлеуетін іске асыруға мүмкіндігі бар танымның белсенді қатысушысы болуы керек.
- Ыңғайлы психологиялық орта. Қабілеттердің дамуына қолайлы психологиялық жағдай жасау: балалардың шығармашылыққа деген ұмтылысын ынталандыру және ынталандыру, оқушылардың күші мен мүмкіндіктеріне сену, әр оқушыны сөзсіз қабылдау, оның қажеттіліктерін, мүдделерін, пікірлерін құрметтеу, ескертулер мен айыптауларды болдырмау.
- Теріс эмоциялар (мазасыздық, қорқыныш, өз-өзіне күмәндану және т.б.) шығармашылық іс-әрекеттің тиімділігіне теріс әсер етеді, әсіресе бастауыш мектеп жасындағы балаларда, өйткені олар эмоционалдылықтың жоғарылауымен сипатталады. Студенттік ұжымда қолайлы психологиялық климат маңызды, ол мейірімділік, әркімге қамқорлық, сенім мен талапшылдық атмосферасы құрылған кезде билік етеді. Оқытудың ішкі мотивациясын құру. Шығармашылыққа, жоғары өзін-өзі бағалауға, өзіне деген сенімділікті орнатумен оқытудың ішкі мотивациясының қажеттілігі. Содан кейін танымдық қажеттілік, баланың қалауы, оның білімге деген қызығушылығы ғана емес, сонымен қатар іздеу процесіне деген қызығушылығы, эмоционалды Өрлеу ақыл-ойдың үлкен кернеуі артық жұмыс істеуге әкелмейтіндігінің және балаға пайда әкелетіндігінің сенімді кепілі болады.
- Балаға дұрыс педагогикалық көмек. Ересектерге ақылды, мейірімді көмек (кеңес емес). Бала туралы ойлануға болмайды, ол өзі туралы ойлана алады. Әр түрлі жұмыс формаларының үйлесімі. Шығармашылық тапсырманы орындау мақсатына және оның күрделілік деңгейіне байланысты сабақта фронтальды, топтық, жеке жұмыс формаларының үйлесуі. Пәнаралық. Шығармашылық мәселелерді шешу барысында әртүрлі салалардағы білімді қолданыңыз. Тапсырма неғұрлым күрделі болса, оны шешу үшін көбірек білім қолданылуы керек. Табысқа жету жағдайын жасау. Шығармашылық сипаттағы тапсырмалар бүкіл сыныпқа берілуі керек. Оларды орындау кезінде тек сәттілік бағаланады. Әр балада мұғалім даралықты көруі керек. Шығармашылық тапсырманы орындау дербестігі. Өз бетінше шешім балаға міндеттерді талап ететін барынша кернеу, күштер, бала-ниетін дейін "төбе" өз мүмкіндіктерін біртіндеп көтереді бұл төбе барлық жоғары. Шығармашылық белсенділікке қызығушылықты ынталандыратын және тиісті дағдыларды дамытатын балалар үшін күрделі, бірақ мүмкін болатын шығармашылық тапсырмалар қажет. Мазмұны жағынан да, күрделілігі жағынан да шығармашылық тапсырмалардың әртүрлілігі. Шығармашылық және қарапайым оқу тапсырмаларының үйлесімі бай даму мүмкіндіктерін қамтиды, әр оқушының проксимальды даму аймағында мұғалімнің жұмысын қамтамасыз етеді.
- Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін дамытудағы жүйелілік пен жүйелілік. Бастауыш оқытудың кез-келген Бағдарламасында қарастырылған шығармашылық жаттығулар мен тапсырмалардың эпизодтық сипаты оқушылардың шығармашылық белсенділігін арттыруға ықпал етпейді, сондықтан балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға тиімді әсер етпейді.
