Химия сабақтарында педагогикалық технологияның кейбір түрлерін қолдану

 Даулет Динара Бекзатқызы, Химия  пәнінің мұғалімі, «№209 Мектеп-гимназия» коммуналдық мемлекеттік мекемесі, Қазақстан, Алматы қаласы

Химия сабақтарында педагогикалық технологияның кейбір түрлерін қолдану

Химия сабақтарында педагогикалық технологияның кейбір түрлерін қолдану

Аннотация

Бұл мақалада химия пәнін оқытуда қолданылатын заманауи педагогикалық технологиялардың кейбір түрлері қарастырылады. Атап айтқанда, проблемалық оқыту, жобалау әдісі, модульдік оқыту және ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) сияқты оқыту әдістерінің ерекшеліктері, артықшылықтары мен қиындықтары талданады. Сонымен қатар, олардың оқушылардың білім сапасына тигізетін әсері сарапталады.

Кіріспе

Химия – табиғат заңдарын түсінуге және ғылыми ойлау қабілетін дамытуға көмектесетін күрделі пән. Оны оқыту барысында көптеген мұғалімдер қиындықтарға тап болады, себебі химиялық үдерістер абстрактілі сипатқа ие. Сол себепті, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру және оқу материалын жеңіл әрі тиімді меңгеруге көмектесу үшін педагогикалық технологияларды қолдану маңызды.

Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістерімен қатар, инновациялық педагогикалық технологиялар да кеңінен қолданылып келеді. Олар оқушылардың оқу материалын жақсы меңгеруін қамтамасыз етіп қана қоймай, олардың белсенділігін, шығармашылық және зерттеушілік дағдыларын дамытады.

Бұл мақалада химия сабақтарында қолдануға болатын кейбір педагогикалық технологиялар талқыланады.

Химия сабақтарында қолданылатын педагогикалық технологиялар

1. Проблемалық оқыту технологиясы

Проблемалық оқыту – оқушылардың белсенді ойлау қабілетін дамытуға бағытталған әдіс. Оның негізгі мақсаты – мұғалімнің дайын ақпарат бермей, оқушыларға шешімі бірден табыла қоймайтын сұрақтар немесе мәселелер қоюы.

Химияда проблемалық оқытуды қалай қолдануға болады?

• Сабақ басында оқушыларға тәжірибе нәтижесінде белгілі бір реакцияның жүру-жүрмеуін болжату.
• Белгілі бір химиялық құбылыстың себептерін өздігінен зерттеуге ынталандыру.
• Оқушыларға химиялық есептерді шешудің бірнеше жолдарын табуды ұсыну.

Бұл әдістің артықшылықтары:
✔ Оқушыларды сыни ойлауға үйретеді.
✔ Олардың зерттеушілік қабілетін дамытады.
✔ Теориялық білімді практикамен байланыстырады.

2. Жобалау әдісі

Жобалық оқыту – оқушылардың өздігінен ақпарат іздеп, оны талдап, белгілі бір нәтижеге қол жеткізуін көздейтін технология. Бұл әдіс оқушыларды зерттеушілік жұмысқа баулиды.

Химия сабағында жобалық әдісті қалай қолдануға болады?

• Оқушыларға химиялық заттардың қоршаған ортаға әсерін зерттеу бойынша жоба дайындау.
• Тұрмыста қолданылатын химиялық реакцияларды зерттеу (мысалы, сабын жасау, ашытқының жұмысы, коррозия процесі).
• Зертханалық тәжірибелер жүргізіп, оның нәтижесін баяндау.

Бұл әдістің артықшылықтары:
✔ Оқушылардың дербестігін арттырады.
✔ Ғылыми-зерттеу дағдыларын қалыптастырады.
✔ Жұмыс нәтижесін нақты өмірде қолдануға мүмкіндік береді.

3. Модульдік оқыту технологиясы

Модульдік оқыту – оқу материалын шағын бөліктерге (модульдерге) бөліп, әрбір модуль бойынша оқытуды көздейтін технология.

Модульдік оқыту құрылымы:
✅ Теориялық материал – жаңа тақырыптың негізгі түсініктері беріледі.
✅ Практикалық тапсырмалар – оқушылар алған білімдерін қолдану үшін тапсырмалар орындайды.
✅ Өзін-өзі бағалау – оқушылар тесттер немесе тапсырмалар арқылы өз білімдерін тексереді.

Химияда модульдік оқыту қалай жүзеге асады?

• Бір тақырыпты бірнеше шағын модульдерге бөліп оқыту (мысалы, «Оттек» тақырыбы: физикалық қасиеттері, химиялық қасиеттері, алынуы, қолданылуы).
• Әр модульден кейін оқушыларға өзін-өзі тексеру сұрақтарын беру.
• Практикалық жұмыстарды модульдік негізде ұйымдастыру.

Бұл әдістің артықшылықтары:
✔ Оқушылар өз қарқынына сай оқи алады.
✔ Білімді жүйелі меңгеруге көмектеседі.
✔ Өзін-өзі бақылау мен бағалауға мүмкіндік береді.

4. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ)

АКТ қазіргі білім беру жүйесінің ажырамас бөлігіне айналды. Химия сабақтарында да бұл технологиялар оқыту процесін тиімдірек етуге көмектеседі.

Химияда АКТ қалай қолданылады?

• Виртуалды зертханалар – химиялық тәжірибелерді онлайн режимде жүргізу.
• Мультимедиялық презентациялар – теориялық материалды көрнекі түрде түсіндіру.
• Интерактивті тесттер – оқушылардың білімін жылдам тексеру.
• 3D модельдер – химиялық молекулалардың құрылымын интерактивті түрде зерттеу.

Бұл әдістің артықшылықтары:
✔ Сабақты қызықты әрі көрнекі етеді.
✔ Уақытты үнемдейді.
✔ Теория мен тәжірибені байланыстырады.

Педагогикалық технологияларды қолданудың артықшылықтары мен қиындықтары

Артықшылықтары:

✅ Оқушылардың сабаққа деген қызығушылығы артады.
✅ Білімді тез әрі тиімді меңгеруге көмектеседі.
✅ Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу дағдыларын дамытады.
✅ Пәнді күнделікті өмірмен байланыстыруға мүмкіндік береді.

Қиындықтары:

❌ Кейбір технологияларды қолдану үшін мұғалім арнайы дайындықтан өтуі қажет.
❌ АКТ құралдары барлық мектептерде қолжетімді болмауы мүмкін.
❌ Кейбір әдістерді енгізу көп уақыт пен ресурсты талап етеді.

Қорытынды

Химия сабақтарында педагогикалық технологияларды қолдану оқушылардың білім сапасын арттыруға мүмкіндік береді. Проблемалық оқыту, жобалау әдісі, модульдік оқыту және АКТ секілді әдістер оқушылардың шығармашылық және зерттеушілік дағдыларын дамытады. Дегенмен, бұл технологияларды тиімді пайдалану үшін мұғалімдер үнемі өз біліктілігін арттырып, жаңа әдістерді меңгеруі қажет.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Әбдіманапов С.Х. «Қазіргі заманғы педагогикалық технологиялар». – Алматы: 2020.
2. Жұмабекова Ф.Н. «Химияны оқыту әдістемесі». – Астана: 2019.
3. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстанның білім беру жүйесін жаңғырту». – Астана: 2018.
4. ҚР Білім және ғылым министрлігі. «Орта білім беруді дамыту стратегиясы». – Нұр-Сұлтан: 2021.