Дуанбаева Кунсулу Кенесбековна, учитель казахского языка и литературы, КГУ "Средняя школа Енбекши" отдел образования акимата Шуского района Жамбылской области, Жамбылская область, Шуский район, село Енбекши
Жаңартылған білім беру негізінде қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен оқушылардың шығармашылық қабілеттерін арттыру
Жаңартылған білім беру негізінде қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен оқушылардың шығармашылық қабілеттерін арттыру
Аннотация
Бағалаудың жаңа түрін енгізу – оқушыларға өзін-өзі жүзеге асыру үлкен тамаша мүмкіндік. Жаңартылған кепілдігі бағдарламаларының мазмұны оқушылардың білімін кеңейту және тереңдетуінің мүмкіндігі. Критериалды бағалау оқушылардың табысқа жету қабілетін бір немесе басқа құрамдас бөлікте қорытынды бағалауды ашып көрсетеді.
Республикада білім беру мазмұнын жаңарту бойынша белсенді жұмыс жүргізілуде. Бұған бүкіл республикадағы танымал инновациялық жобалар, инновациялық іс-шаралар, білім беру ұйымдарын дамыту бағдарламалары дәлел. 2012 - 2013 жылдары жаңа оқулықтар сынақтан өтті. 2014 жылы «Бейіндік мектеп» бейіндік оқыту бағдарламасы әзірленді және келесі бағыттар бойынша сыналды: әлеуметтік-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық.
Осы оқу жылында 1,5- сыныптарда қазақ тілі мен әдебиетті оқытуда менің жұмысымда қандай жаңалықтар болды:
Критериалды, қалыптастырушы, жиынтық бағалауды енгізу мені көптеген сұрақтарға итермеледі. Бірінші тоқсаннан бастап 5-сынып оқушыларының жиынтық бағалауының нәтижелерін талдай отырып, жеке мәселелерді шешуде нақтылық жасалды.
- Осы оқу жылында барлық мұғалімдер үшін «Электрондық күнделік» тәжірибеде қолдануға мүмкіндік туды. Kundelik.kz жаңа ақпараттық білім беру ортасын «Күнделік» ЖШС Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің қолдауымен жасады.
Сонымен менің ойымша мұғалімнен не талап етіледі? Бұл дағды:
- нәтижеге жету үшін оқу мақсаттарын тұжырымдау;
- оқу материалын игеруді ұйымдастыру үшін оқу процесін құру;
-оқу мақсатына сәйкес оқу материалдарын дайындау;
-оқу үдерісі үшін ақпараттық ортаның әлеуетін пайдалану;
- озық дамуға жағдай жасау;
-психологиялық жайлылық пен қолдау атмосферасын құру;
-оқушыларды өзін-өзі тәрбиелеуге, өзін-өзі анықтауға және өзін-өзі тануға дайындауға;
- қойылған мақсаттарға жетуге бағытталған ағымдағы нәтижелерді бағалау.
Жаңару тұрғысынан бағдарлама оқу жетістіктерінің табиғаты жағынан өнімді болатындығымен ерекшеленеді, ал оқу үдерісі оқушылардың әр сабақта білімді «алу» бойынша белсенді әрекетімен сипатталады. Бұл жағдайда оқушы танымның субъектісі, ал мұғалім оқушылардың танымдық іс-әрекетін ұйымдастырушы болып табылады.
Курстарда оқи отырып, мен жаңартылған оқу бағдарламаларының маңызды айырмашылығы мынада екенін білдім:
- пәннің мазмұнын жобалаудағы анықтылық қағидасы, яғни білім мен біліктің біртіндеп өсуі, тақырып бойынша және сынып бойынша дағдылардың күрделенуі);
танымдық заңдылықтарға негізделген Блум таксономиясына негізделген оқу мақсаттарының иерархиясы;
- бүкіл оқу барысында педагогикалық мақсат қою, мұның ішіндегі пәндік байланыстарды мүмкіндігінше ескеруге мүмкіндік береді;
- бір білім беру шеңберінде де, пәнаралық байланысты жүзеге асыруда да пәндер арасында «айқас тақырыптардың» болуы;
- бөлімдер мен ұсынылған тақырыптардың мазмұнының уақыт талабына сәйкес келуі, әлеуметтік дағдыларды қалыптастыруға баса назар аударуы;
- ұзақ мерзімді, орта мерзімді және қысқа мерзімді жоспарлар түрінде оқу процесін технологияландыру.
Оқытудың күтілетін нәтижелері әр бөлім бойынша оқу мақсатында белгіленеді.
Ұзақ мерзімді, орта мерзімді және қысқа мерзімді жоспарлар арасында өте тығыз байланыс бар.
Ұзақ мерзімді жоспарлар: білім беруді дамытудың жалпы принциптерін көрсетеді. Ұзақ мерзімді жоспарға бір оқу жылына арналған тақырыптар кіреді.
Орта мерзімді жоспарларда мұғалімге тақырыптар мен бөлімдер бойынша сабақ өткізу, сыныптағы оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыру бойынша ұсыныстар беріледі, ресурстар да енгізілген. Оқу бағдарламаларынан айырмашылығы, оқу бағдарламалары сипаттамалық сипатта болады, сондықтан мұғалім іс-әрекеттерді бейімдей алады және оқушылардың қызығушылықтарына, деңгейіне, қажеттіліктеріне және жас ерекшеліктеріне сәйкес балама ресурстарды таңдай алады.
Орта мерзімді жоспар тілдік мақсаттардан тұрады. Әр пәннің өзіндік тілдік стилі бар, оны белгілі бір пәннің «ғылыми тілі» деп атауға болады.
Қысқа мерзімді жоспарды немесе сабақ жоспарын мұғалім өз бетінше орта мерзімді жоспардың соңында ұсынылған шамамен шаблон бойынша жасайды. Қысқа мерзімді жоспар құрған кезде мұғалімге оқытудың сараланған тәсіліне назар аудару және балалардың жеке ерекшеліктерін ескеру ұсынылады.
Жаңартылған білім беру мазмұны бойынша оқушыларға сабақ беру барысында өзімнің жұмысымда мен бағалаудың жаңа түрі ретінде критериалды бағалауға ерекше назар аударылатындығын түсіндім, ол ұжымдық өзара әрекеттесу дағдыларын бағалаудан, бір-бірін түсінуден және оқушылардың бірлескен бірлескен іс-әрекетін ұйымдастырудан тұрады.
Критериалды бағалау дегеніміз критерийлер бойынша бағалау, яғни. бағалау оқушылардың білімдік-танымдық құзыреттілігін дамытудың әр түрлі бағыттарындағы жетістіктерін бейнелейтін компоненттерден (критерийлерден) тұрады.
Қазіргі әлем терең мәдени, тарихи, рухани құндылықтарға ие азаматтарды қажет етеді, бұл білім беру саласына әсер етеді, оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту жолдарын қажет етеді. Ақпараттық, бәсекеге қабілетті уақытты ескере отырып, шығармашылық тұлға қажет. Бұл мұғалімдер алдына мақсат қояды: өз алдына мақсат қойып, оған жете алатын жастарды тәрбиелеу және оқыту.
Қазақстан Республикасының Президенті 2006 жылғы 1 наурыздағы халыққа жолдауында айтады «Біз ғасырлар бойы қалыптасқан әдет-ғұрыптарды, дәстүрлерді, тіл мен мәдениетті сақтаймыз және оларды жалғастырамыз. Біз этносаралық, этносаралық және мәдениетаралық қатынастардың сақталуын қамтамасыз етеміз ».
Бұл жеке тұлғаның білімдік-танымдық, шығармашылық қызығушылығымен тығыз байланысты шығармашылық қабілетті тұлғаны қалыптастыруға бағытталған білім беру процесінің маңыздылығын көрсетеді.
Шығармашылық қызығушылық жеке тұлғаның іздену қабілеттерін қалыптастырудың негізі болып табылады, өйткені барлық өмірлік құндылықтар шығармашылық - ізденіс жұмыстары арқылы үйренеді. Демек, жеке тұлғаның шығармашылық қызығушылығын мемлекеттік тілдің сіңуіне әсер ету құралы ретінде тану маңызды, коммуникативтік дағдыларды қалыптастыру, күнделікті өмірде әртүрлі қарым-қатынас жағдайларында еркін сөйлеуді қамтамасыз ететін дағдылар.
Қорыта келе, қазақ тілі мен қазақ әдебиеті сабағында тілді меңгеру және оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту үшін берілген тақырыптар бойынша диалог құрастыру, заттық суреттер салу және оларға қазақ тілінде қол қою, жақындарыңызға, достарыңызға қазақ тілінде құттықтау карталарын орналастыру, рөлдермен оқу, ертегілерді сахналау немесе балалардан үлкен қызығушылықпен орындайтын шығармалардан үзінділер, берілген тақырыптар бойынша сөзжұмбақтар құрастыру, рефераттар жасау және қорғау.
Әдебиеттер тізімі:
1. Білім берудің жаңартылған мазмұны - заман талабы. Анохина Е.Л.
2. «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ CPM мұғаліміне арналған бағдарлама, 2015 ж
3. Мұғалімдердің біліктілігін арттыру бағдарламасы 2016 ж., 11 б.
4. «Білім туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес әзірленген Қазақстан Республикасының 12 жылдық орта білім беру тұжырымдамасы, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі, Астана 2010 ж.
5. Сластенин В.А., Подымова Л.С. Педагогика: инновациялық қызмет. - М.: Мастер, 1997. - 224 б.
